Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 im. Tadeusza Kościuszki w Brzegu

MOTYWACJA DO NAUKI – CO NAS MOTYWUJE?

Co decyduje o skutecznym nauczaniu? – powinniśmy zdecydowanie odpowiedzieć, że – motywacja. Nawet najwyższy poziom inteligencji ogólnej, połączony z umiejętnościami, dobrze przystosowanymi do określonych warunków działania, może okazać się bezskuteczny z braku motywu działania. Aby osiągnąć efekty nauczania szkolnego, uczeń musi chcieć się nauczyć, musi posiadać jakiś cel, który pragnie osiągnąć przez naukę szkolną. Jeśli uczeń nie będzie dążył do tego, aby się czegoś nauczyć, to mimo stosowania najlepszych środków przekazywania wiedzy, nie uzyskamy tego, aby opanował ją trwale lub też stosował
w praktyce.

Motywować, to znaczy skłaniać kogoś do robienia czegoś, zachęcać, pobudzać do czegoś; rozbudzać w kimś motywację do jakiegoś działania, wpływać mobilizująco.” Wpływ motywów na przebieg procesu myślenia zaznacza się wyraźnie w trakcie nauki szkolnej. Uczeń o silnej motywacji stara się rozwiązać zadania trudne, szukając wszystkich możliwych sposobów, przeprowadzając wnikliwe rozumowanie, mobilizując do pomocy całą swoją wiedzę. Uczeń o słabej motywacji rezygnuje z rozwiązania takiego zadania. Dzięki silnej motywacji nawet słabemu uczniowi udaje się pokonać trudności i osiągnąć dobre lub zadawalające wyniki w nauce.

Rodzaje Motywacji

Ucznia można motywować do działania przez dwa rodzaje motywacji: dodatnią i ujemną. Motywacja dodatnia występuje w momencie, gdy jednostka pragnie coś osiągnąć, a ujemna wtedy, gdy trzeba czegoś unikać. Pragnienie jest przykładem motywacji dodatniej, a niechęć lub obawa ujemnej.

Osiągnięcia szkolne są uzależnione od motywacji do uczenia się. Może ona oddziaływać stymulująco na ucznia, pobudzać go do wysiłku w celu osiągnięcia jak najlepszych wyników. Brak motywacji powoduje, że uczeń nie przeznacza wystarczającej ilości czasu na uczenie się, nie wykonuje prac domowych, a przy odpytywaniu nie liczy na posiadaną wiedzę, lecz na własny spryt i podpowiedzi kolegów.

Co motywuje???

Funkcję stymulującą spełniają oceny stawiane przez nauczyciela pod warunkiem, że są one sprawiedliwe i odzwierciedlają rzeczywiste osiągnięcia uczniów. Motywami uczenia się są niekiedy procesy emocjonalne. Pozytywną funkcję spełniają emocje związane
z zainteresowaniem, zapałem do nauki, życzliwym nastawieniem wobec nauczyciela, chęcią wyróżnienia się.

Co innego motywuje dziecko, co innego nastolatka, czy dorosłego

Motywy uczenia się są różnorodne i zmieniają się z wiekiem. Każde dziecko od najmłodszych lat ma potrzebę uczenia się. Dążenie do jej zaspokajania staje się dla dziecka motywem działania. Naturalny zapał do uczenia się utrzymuje się na ogół w pierwszej klasie. Dzieci są zafascynowane procesem uczenia się, lubią zaspokajać oczekiwania nauczyciela, chętnie wykonują wszystkie prace, które wymagają od nich aktywności. Zadaniem nauczyciela w tym czasie jest pielęgnowanie owego naturalnego zapału, co wymaga dużej znajomości psychiki dziecka i wyczucia pedagogicznego. Pomocą są tu atrakcyjne formy organizacji pracy, stosowanie zajęć wielopoziomowych, ciekawe środki dydaktyczne,
a przede wszystkim indywidualizacja nauki domowej. Gwarantuje to rozwój zainteresowań,
a przez to wzmożoną aktywność i pełniejsze przyswojenie przekazywanych informacji.

Oprócz tych czynników stymulujących poziom motywacji, istotna rolę odgrywa postawa nauczyciela. Od jego umiejętności nawiązywania kontaktu z dziećmi, znajomości ich psychiki i uwarunkowań środowiskowych zależy wiele. Dziecko w wieku wczesnoszkolnym jest niesłychanie czułym partnerem we wszystkich układach interpersonalnych, rejestrującym zachowania nauczyciela z zadziwiającą dokładnością.

W tym okresie nauczyciel jest dla ucznia wzorem, autorytetem. Dlatego nie można pozwolić, by dziecko przeżyło moment rozczarowania spowodowany nietaktowną uwagą bądź pochopną oceną. Może on zdecydować o stosunku dziecka do całej instytucji szkolnej.

Z wiekiem motywacja staje się coraz bardziej świadoma, a potem coraz bardziej perspektywiczna, to znaczy dotycząca celów odległych, a nie tylko uzyskania dobrych ocen na świadectwie. W uczeniu się starszych dzieci odgrywają rolę rozmaite propozycje klasyfikacji motywów uczenia się szkolnego. Zdaniem Józefa Pietera główne motywy skłaniające ucznia do nauki to:

  • – wpływ sugestywny nauczyciela
  • – obawa przed złą oceną i karą
  • – ciekawość i zainteresowanie
  • – ambicja
  • – siła nawyku
  • – praktyczna przydatność wiedzy
  • – potrzeba uzyskania dobrego świadectwa szkolnego
  • – motywy ideowe i światopoglądowe

O wyborze któregoś motywu decydują cechy osobiste ucznia. Istnieje jednak zależność między sposobem oddziaływania wychowawczego szkoły a dominacja określonej kategorii motywacji uczenia się. Dla kształtowania właściwej motywacji do uczenia się niezwykle istotną sprawą jest rozbudzanie u jednostki odpowiednich potrzeb psychicznych
i zainteresowań. Szczególnie ważna jest potrzeba osiągnięć, której zaspokojenie prowadzi do zadowolenia z sukcesów w nauce, uzyskanych dzięki własnej pracy i wysiłkom. Istnieją pewne czynniki, w rodzaju doświadczeń z wczesnego dzieciństwa, oddziałujące na motywację ucznia, na które nauczyciel ma tylko nieznaczny wpływ.

Są określone działania, które nauczyciel może przedsięwziąć, aby zwiększyć motywacje ucznia. Są to:

  •  poziom napięcia jakie w uczniach wytwarza osiągnięcie danego celu uczenia się. Napięcie jest połączone ze stresem. Jeśli uczniowie uznają, że postawione przed nimi zadanie jest zbyt łatwe, już im znane, nie włożą zbyt wiele pracy w jego wykonanie. Jeżeli natomiast zadanie okaże się zbyt trudne, stresujące, stres będzie dominował nad uczniem. Umiarkowany poziom napięcia pobudza do uczenia się. Ważne jest również pomaganie uczniom w ustanawianiu sobie celów. Uczniów, którzy postawili sobie zbyt ambitne cele, należy zachęcić, by, sprawę przemyśleli i wyznaczyli sobie cele bardziej realistyczne. Natomiast uczniów, którzy zwykle stawiali sobie łatwe cele, trzeba namówić, żeby podnosili poprzeczkę.
  •  koloryt emocjonalny. Uczniowie wkładają w uczenie mniej albo więcej wysiłku,
    w zależności od tego, czy środowisko dydaktyczne i określona sytuacja dydaktyczna są przyjemne, czy nieprzyjemne. Nauczyciel może nadawać zadaniu lub sytuacji koloryt emocjonalny pozytywny, negatywny lub neutralny. Ważne jest, że jeśli posłużyliśmy się nieprzyjemnym kolorytem emocjonalnym, żeby wzmocnić motywację do ukończenia trudnego zadania, to tak szybko, jak tylko możliwe, należy wrócić do przyjemnego kolorytu emocjonalnego.
  •  poziom poczucia sukcesu. Poczucie sukcesu jest powiązane ze stopniem trudności zadania
    i włożonym w nie wysiłkiem. Zadania zbyt łatwe wymagają niedużego wysiłku, nie przynoszą poczucia sukcesu, w efekcie więc nie motywują uczniów. Zadania zbyt trudne także nie mają wartości motywacyjnej. Skuteczny nauczyciel wie jak dostosować stopień trudności zadania do danego ucznia. Efektywni nauczyciele pomagają uczniom dostrzec związki pomiędzy wkładem pracy i wysiłkiem, a powodzeniem i osiągnięciami.
  •  poziom zainteresowania. Zarówno materiał nauczania, jak i sposób pracy nad nim stwarza nauczycielowi duże możliwości nawiązywania do zainteresowań uczniów. Niektóre zajęcia, takie jak gry, układanki, są pociągające dla uczniów i same przez się motywują ich. Urozmaicenie nauki wycieczkami, inscenizacjami, muzyką, wizytami interesujących ludzi,
    w połączeniu z rozmaitymi metodami podtrzymuje zainteresowanie szkołą i nauką.
  •  sprzężenie zwrotne. Informacje zwrotne dotyczą zarówno tego, co uczeń powinien poprawić, jak i tego, co wykonuje dobrze. Sprzężenie zwrotne to co ś więcej niż oceny wystawiane na świadectwach, musi następować szybciej i dotyczyć szczegółów.

Uczniowie, podobnie jak wszyscy, mogą być motywowani do działań przez nagrody. Zadania związane z nauką szkolną w rodzaju uczenia się do klasówki, pisania wypracowań składają się na obowiązki ucznia. Często nauczyciele pragnęliby, żeby uczniowie wykonywali te obowiązki ze względu na wewnętrzną wartość samej nauki. Nie należy jednak przeoczyć stopni jako najłatwiej dostępnego rodzaju nagród zewnętrznych. Tak jak dorośli pracują dla pieniędzy, uczniowie pracują dla stopni. Tak więc stopnie szkolne mogą stanowić skuteczną zachętę do wykonania pracy.

Ocena powinna informować ucznia: „gdzie jest”, dokąd zmierza i jak może osiągnąć swój cel. Nauczyciele często oceniają efekt końcowy, nie wnikając w trud i zaangażowanie dziecka. Takie ocenianie spowodować może zniechęcenie uczniów mniej zdolnych, którzy maksymalnym nakładem sił osiągają efekty przeciętne, a rozluźnienie u uczniów zdolnych, którzy oceny dobre zdobywają przy minimalnym wysiłku.

Jak oceniać , by motywować

Czynności oceniające stanowią niezwykle istotny czynnik kształtujący motywację uczenia się. Ocena powinna przede wszystkim informować ucznia o stanie przyswojonych wiadomości czy umiejętności. Rzetelna, zwrotna informacja o popełnionych błędach jak
i poprawnym działaniu jest jedyną drogą podnoszenia aktywności ucznia na coraz to wyższy poziom. Ocena, nawet ta niedostateczna, spełnia swoją motywacyjną funkcję, jeśli jej wydawaniu towarzyszy właściwe zachowanie nauczyciela. Prawidłowe, mądre ocenianie musi podsumować wysiłek dziecka i jego postępy rozpatrywane w kontekście indywidualnego rozwoju i możliwości. Tylko taka ocena, zarówno w przypadku słabszych jak i zdolnych uczniów, ma działanie motywujące.

BIBLIOGRAFIA

  • Hamer Hanna, Do efektywności nauczania. Warszawa 1994.
  • Kurcz Agata, Jak motywować uczniów do różnych form aktywności „Wychowawca” 2003 nr 2
  • Przetacznikowa – Gierowska Maria, Makiełło Jarża Grażyna, Podstawy psychologii ogólnej. Warszawa 1989.
  • Przetacznikowa Maria, Włodarski Ziemowit, Psychologia wychowawcza. Warszawa 1986.
  • Reykowski Janusz, Z zagadnień psychologii motywacji. Warszawa 1977.